ಅರಿವಿಂದ ಅರಿವ ನಿರ್ಮಲ ಗುರುಕಾರುಣ್ಯ

ಇಂದಿಗೂ ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕತೆ, ಆರ್ಥಿಕತೆ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳನ್ನು ಮತನಿಷ್ಠ (ಅಥವಾ ಧರ್ಮನಿಷ್ಠ) ಮೂಲಭೂತವಾದದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಧೋರಣೆಗಳೇ ತೀರ್ಮಾನಿಸುತ್ತಲಿರುತ್ತವೆ. ಇದರ ಕಾರಣಗಳು ಸುಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಯೇ ಇವೆ. ಗತಕಾಲದಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯ ತನಕ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಆಲೋಚನೆ / ಮಾತು / ನಂಬಿಕೆ / ತಿಳುವಳಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಅಧಿಕಾರ ಲೋಲುಪ ಮತೀಯತೆಗಳು ಅಸಂಬದ್ಧ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಬಲತ್ಕಾರವಾಗಿ ನಂಬಿಸಿ ಗೆದ್ದ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ ಅದು. ಈ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ದಾಳಿ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಚಿಂತಿಸಲೂ ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಹೇಗೆಂದರೆ, ರಿಲೀಜಿಯನ್ ಮೆಕಾನಿಸಂ ಮೂಲಕ ಮನುಷ್ಯನೊಳಗೆ ಇರಬಹುದಾದ ವಸ್ತುಸ್ಥಿತಿಯ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಿ ಕೇವಲ ಬುದ್ಧಿಮತ್ತೆ ಹಾಗೂ ಭ್ರಮೆಗಳ ಅಡಿಯಾಳಾಗಿಸಿದ್ದು ಮತೀಯತೆಗಳ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕುಚೋದ್ಯ. ಮತೀಯತೆ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಮನೋಸಂರಚನೆಗಳು ಪರಂಪರಾನುಗತವಾಗಿ ಮನುಷ್ಯನಿಂದ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಡುವುದರಿಂದಾದ ಊಳಿಗವು ವರ್ತಮಾನದ ಜನಸಮುದಾಯಗಳ ಲೋಕಗ್ರಹಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಹಂಬಲವಾಗಿ ಕೆನೆಗಟ್ಟಿ ಕಾರ್ಯಶೀಲವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮತಾಂಧತೆಯ ಬಹುದೊಡ್ಡ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಹಂಬಲಕ್ಕಾಗಿ ಸದಾ ತುಡಿಯುತ್ತಿರುವುದರಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಹಂಬಲ ಅವರವರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯ (separatism) ಅಮಲನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಂಡು ಲೋಕದೆದುರಿಗೆ ತನ್ನನ್ನು ‘ವಿಶಿಷ್ಠ’ ಎಂದು ಪರಿಭ್ರಮಿಸುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ವೈರುಧ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ಅಸಮಾನತೆಗಳು (well furnished ideological structures) ಮತ್ತಿವುಗಳಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸುವ ಅಗಣಿತ ಶೋಷಣೆಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಜೀವಪಡೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದ ಸಮಾಜದೊಳಗೆ ಮಾನವ ಘನತೆಯನ್ನು ಮಾನವನೇ ಉಲ್ಲಂಘಿಸಲ್ಪಡುವ ವಿಪರೀತಕ್ಕೆಡೆಮಾಡಿ, ಸಮುದಾಯಿಕವಾಗಿ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ನೆಚ್ಚಿ ಸಹಬಾಳ್ವೆಗಾಗಿ ಸಹಕರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಬದಲು ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಕಂಟಕವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ವಂಚನೆ, ಮೋಸ, ಹಿಂಸೆ, ದಗಾಕೋರತನಗಳು ಸಹಜವೆಂಬಂತಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಆಶ್ರಯಿಸಿ ತಮ್ಮತಮ್ಮ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡು ಪ್ರಶಾಂತವಾಗಿರಬೇಕಾದವರು ಸ್ವಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳ ಸಂಘರ್ಷಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಅನುಮಾನಗ್ರಸ್ತರಾಗಿ ಅಸಹನೆಗಳು ಮಡುಗಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಆಗ ಉಳಿಯುವುದೊಂದೇ ದಾರಿ, ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಆಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿ! ಇದರಿಂದ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಅರಿಯಬೇಕಾದವರು ಸ್ವಾರ್ಥಿಗಳಾಗುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ… ನಿರಾತಂಕವಾದ ನಿರಮ್ಮಳ ಸಮೂಹವನ್ನು ಕಟ್ಟಬೇಕಾಗಿದ್ದರೂ, ಈ ಸಮಾಜವನ್ನು ದುಃಖವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇರುವ ಮಹಾಪಾತಕಗಳ ಸಂತೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸುವುದಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಪಾಲೂ ಇದೆಯೆಂಬ ಸಣ್ಣ ಊಹೆಯೂ ಹೊಳೆಯದಷ್ಟು ಜನ ದುರ್ಬಲರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ಅವರ ಬದುಕು ಕೇವಲ ತನ್ನ ಸ್ವಯಂ ಹಿತಕ್ಕಾಗಿಯಷ್ಟೇ ಆಡುವ ಕ್ರೀಡೆ ಮಾತ್ರ ಎಂಬ ಹಂತಕ್ಕೆ ತಲುಪುತ್ತಾರೆ. ತನ್ನ ಆತ್ಮಗೌರವವನ್ನು ಒತ್ತೆಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ನಾಶಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲೇಬೇಕಾದ ಆವಸ್ಥೆ ಇದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಜಾಣ್ಮೆಯಿಂದ ದುರುಪಯೋಗ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅಧಿಕಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮನುಷ್ಯನ ನೆತ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಪಾಪಭೀತಿ, ವಿಧಿಬರಹ, ದುರಾದೃಷ್ಟ, ಅದೃಷ್ಟ, ಅಕಾಲಮರಣ, ಜನ್ಮನಕ್ಷತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಭಯಗ್ರಸ್ತ ಭಾರಗಳನ್ನಿಟ್ಟು, ಎಲ್ಲವೂ ಭಗವತ್‍ಲೀಲೆ ಎಂದು ಬಿಂಬಿಸಿಬಿಡುತ್ತವೆ.

ಮಾನವ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನೇ ವಿಮುಕ್ತಿ ಎಂದು ವಂಚಿಸಿ ನಿಜವಿಮುಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಎಟುಕದಂತೆ ಮಾಡಿದ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ನಯವಂಚಕತನಗಳ ಮೇಲೆ ಅತ್ಯಂತ ಬಲವಾದ ವೈಚಾರಿಕ ಬಂಡಾಯವಿತ್ತು, ಮಾನವ ಕುಲದ ಸರ್ವತೋಮುಖ ಏಳಿಗೆಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು, ಮಾವನ ನಿರ್ಮಿತ ಹುಸಿ ಕೇಡುಗಳಿಂದ ಜನರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಲು ಅದೆಷ್ಟೊ ಹೃದಯವಂತ ಮಾರ್ಗದಾತರು ಈ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಬಂದುಹೋಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹವರಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಎರಡನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. 10ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೂ ಬಾಳಿದ ಬೌದ್ಧಸಿದ್ಧರು, ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದ ವಚನಕಾರರು ಹಾಗೂ 18ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ತೀರಾ ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೂ ಕಾಣಸಿಗುವ ತತ್ತ್ವಪದಕಾರರು ಮುಖ್ಯರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚರಿತ್ರೆ ಇರುವುದೇ ಇಲ್ಲಿ.

ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡನೆಲದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಮ ಪ್ರಭುಗಳು ಹಾಗೂ ಜಗಜ್ಯೋತಿ ಬಸವಣ್ಣನವರಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡ ‘ಅನುಭವ ಮಂಟಪ’ ಮಾನವ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಪರೂಪದ್ದು. ಸರ್ವರಲ್ಲೂ ಇರಬಹುದಾದ ಮಾನವ ಘನತೆಯು ಅಪಾತ್ರಕ್ಕೊಳಗಾಗದಂತೆ ಮಾನ್ಯಮಾಡುವ ಸಮಾಜವನ್ನು ಪುನರ್ರೂಪಿಸುವುದು ಇದರ ಗುರಿಯಾಗಿತ್ತು. ದಯಾಮೈತ್ರಿ ಅಂತಃಕರಣಗಳಿಂದ ಸಮೃದ್ಧಗೊಂಡ ಮಾನವೀಯ ಅಂತಃಸತ್ವವನ್ನು ಬೆಳಗಿಸುವ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಆದರ್ಶ ಸಮಾಜದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾದರಿಯೇ ಈ ಅನುಭವ ಮಂಟಪ!

ಇಂದಿನ ಜಾಗತಿಕ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ terms and conditionಗಳ ಗೂಟಕ್ಕೆ ಬಿಗಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಕುಟುಂಬಗಳೂ ಒಂದು ಸಮುದಾಯವಾಗಿ ಉಳಿದಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ದುರಂತದ ಸಂಗತಿ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ ಅಧಿಕಾರ ಗದ್ದುಗೆಗಳು ಮನುಷ್ಯ ಮನುಷ್ಯರ ಮಧ್ಯೆ ಕಂದಕಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಒಳಗೊಳ್ಳದಂತೆ ಹೇಗೆ ವಿಘಟಿಸುತ್ತಿವೆ ಎಂಬುದು ಅನಾವರಣಗೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ದಿಕ್ಕೆಟ್ಟು ವಿಘಟನೆಯ ಜಾಡ್ಯಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗಿರುವ ಈ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿನ ಸಾಮರಸ್ಯ ಎಂದೆಂದಿಗೂ ಮದ್ದಾಗಬಲ್ಲದು.

ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಬಗೆಯ ಅಸಡ್ಡೆಗಳನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ಬೆಸಗೊಂಡ ಅನುಭವ ಮಂಟಪದ ಜನಾಂಗೀಯ ಬೆಸುಗೆ ಫ್ರೆಂಚ್ ಮಹಾಕ್ರಾಂತಿಯಷ್ಟೆ ಮಹತ್ವದ್ದು. ಶರಣ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯೆಂದರೆ, ವಿಚ್ಛಿದ್ರವಾಗಿರುವ ಮಾತು ಮತ್ತು ಪ್ರಜ್ಞೆಗಿರುವ ತಾಯ್ಗರಳ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಮರುಪೂರಣಗೊಳಿಸಿ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಮನೋಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿ ತನ್ಮೂಲಕ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಹಾದಿ ತೆರೆದಿದ್ದರಲ್ಲಿದೆ.

ಅಲ್ಲಮ, ಬಸವಣ್ಣ, ಸಿದ್ಧರಾಮ, ಅಕ್ಕ, ಮೋಳಿಗೆ ಮಾರಯ್ಯ, ತುರುಗಾಹಿ ರಾಮಣ್ಣ, ಕೋಲ ಶಾಂತಯ್ಯ, ಅರಿವಿನ ಮಾರಿತಂದೆ, ಬಿಬ್ಬಿ ಬಾಚಯ್ಯ, ಮಧುವಯ್ಯ, ಆದಯ್ಯ, ಕದಿರೆ ರೆಮ್ಮವ್ವ, ಮಾದಾರ ಧೂಳಯ್ಯ, ವೀರಗೊಲ್ಲಾಳ, ಕಲಿಕೇತಯ್ಯ, ಅಮುಗಿದೇವಯ್ಯ, ಆಯ್ದಕ್ಕಿ ಲಕ್ಕವ್ವ ಮುಂತಾದ ಶರಣರು ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಿದ್ದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವೃತ್ತ, ಕಂದ, ರಗಳೆ, ಛಂದೋಜ್ಞಾನವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿ ಸಹಜವಾದ ಅಂತರಾಳದಿಂದ ಚಿಮ್ಮುವ ಸ್ವತಂತ್ರ ನಿರ್ಮಲನುಡಿಯ ನಾದ ಉಕ್ಕಿಸಿ ಮಾತನ್ನು ಜೋತಿರ್ಲಿಂಗವಾಗಿಸಿದವರು.

ಬಹಳ ಖೇದದ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ಪಟ್ಟಭದ್ರ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳು ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ವೈದಿಕ ನೆಲೆಗಟ್ಟಿನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಅರ್ಥ, ಟೀಕು ಹಾಗೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಗೊಳಿಸಿದ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ನೀಡತೊಡಗಿದ್ದು. ಇದರಿಂದ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ವಿರೂಪವಾಗಿ, ಶರಣರನ್ನು ನೋಡುವ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣುಗಳು ಕುರುಡಾಗಿವೆ. ಇಂತಹ ಅಸಂಬದ್ಧ ನಿಲುವುಗಳು ವಚನಗಳನ್ನು ಧರ್ಮನಿಷ್ಠ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯನ್ನಾಗಿಯೋ ಇಲ್ಲವೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನಾಗಿಯೋ ಇಲ್ಲ ಊಹಾತ್ಮಕ ಅನುಭಾವಗಳನ್ನಾಗಿಯೋ ಗ್ರಹಿಸುವ ಪರಿಪಾಠಕ್ಕೆ ಬೀಳಿಸಿ ವಚನಗಳ ಸತ್ಯಸಂಗತಿಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಮೂಲಸತ್ವಕ್ಕೆ ಭಂಗವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದ್ದೇ ಹೆಚ್ಚು.

ವಚನ ಚಳುವಳಿಯು “ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿ” ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಯಾವ ಅನುಮಾನಗಳೂ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಶರಣರ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ವೇದ ಪ್ರಣೀತ ಭಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದಾಗಲಿ, ಗ್ರಹಿಸುವುದಾಗಲಿ ಶರಣರಿಗೆ ಮಾಡುವ ದ್ರೋಹವಾಗುತ್ತದೆ. ಶರಣರಲ್ಲಿ ದೈವಿಕ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಾಗಲಿ ಧೂಪದೀಪ, ನೈವೇದ್ಯ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ನಮಸ್ಕಾರ ಭಜನೆ ವರಪ್ರಸಾದದಂತಹ ಕಡುಮೌಢ್ಯಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ವೈದಿಕರ ಇಂತಹ ಆಚಾರ-ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ನಿಷ್ಠುರವಾಗಿಯೇ ಶರಣರು ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ದೈವಗಳನ್ನು “ಇದೆ-ಇಲ್ಲ” ಎಂಬ ರಚನಾತ್ಮಕ ಕಲ್ಪನೆಗಳಿಗೆಟುಕದಂತೆ ನಿಗೂಢವಾಗಿಸಿ, ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲಿರುವ ನೈತಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆಯನ್ನು ಜಾಗೃತಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವ ನೀಡಿದರು. ನಡೆ-ನುಡಿಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಸಣ್ಣ ಅಂತರವೂ ಏರ್ಪಡದಂತೆ ನಿರಂತರ ಎಚ್ಚರದಲ್ಲಿರುವುದು ಅವರ ಭಕ್ತಿಯ ಮುಖ್ಯಲಕ್ಷಣ. ಭಕ್ತಿಯೆಂಬುದು ಶರಣರಿಗೆ ಒಂದು ಗತ್ಯಂತರವಿಲ್ಲದ ಹೃದಯಕೃಷಿ. ಅದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಬೇರನ್ನು ಮೂಡಿಸಿ ಬಹಿರಂಗ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಹೆಮ್ಮರವಾಗಿ ಚಿಗುರಬೇಕು.

ನಡೆಯಲರಿಯದೆ, ನುಡಿಯಲರಿಯದೆ
ಲಿಂಗವ ಪೂಜಿಸಿ ಫಲವೇನು? ಫಲವೇನು?
ಅವರ ದುಃಖವೆನ್ನ ದುಃಖ, ಅವರ ಸುಖವೆನ್ನ ಸುಖ,
ಕೂಡಲಸಂಗನ ಶರಣರ ಮನನೊಂದಡೆ ಆನು ಬೆಂದೆನಯ್ಯಾ.

ತೆರಹಿಲ್ಲದ ನಡೆ, ತೆರಹಿಲ್ಲದ ನುಡಿ
ತೆರಹಿಲ್ಲದ ಸಂಭಾಷಣೆ ಸುಖವು.
ತೆರಹಿಲ್ಲದೆ ನಂಬಿದೆ, ಸ್ವಾನುಭಾವ ಸುಖವು,
ತೆರಹಿಲ್ಲದ ಮಹಿಮೆ, ತೆರಹಿಲ್ಲದ ವಿಚಾರ
ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ, ನಿಮ್ಮ ಶರಣಂಗೆ !  (ತೆರಹು- ಭೇದ, ವ್ಯತ್ಯಾಸ)

ಶರಣಭಕ್ತಿ ಬಯಲಿನಷ್ಟೇ ಸಹಜ, ಸುಂದರ. ಅದು ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಅಹಂಕಾರದಲ್ಲಿ ಜಾರಿ ಬಿದ್ದು ಡಾಂಭಿಕವಾಗದು, ಸುಖಭೋಗಗಳೇ ಹಿರಿದೆನ್ನುವ ದೃಷ್ಟಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಭಾವಗೊಳ್ಳದು, ಸಂಕುಚಿತ ಗುಣಭಾವಗಳ ಪಾಲಾಗಿ ತನ್ನನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳದು. ನಿಜಜೀವನದಲ್ಲಿ ಏನು ಲಭ್ಯವಿದೆಯೋ ಅದನ್ನೇ ಮಹಾಪ್ರಸಾದವೆಂದು ನಂಬಿ, ನಶ್ವರತೆಯ ಮಹಾಸತ್ಯವನ್ನು ಸದಾ ನೆನೆಯುತ್ತಾ, ಬಯಲನ್ನೇ ಬಿತ್ತಿ ಬಯಲನ್ನೇ ಬೆಳೆಯುವ ಬೆಡಗಾಗಲು ಜೀವನಪರ್ಯಂತ ದೃಢವಾಗಿರುವ ಸಹಜಸುಂದರ ವ್ರತವಾಗಿ ಶರಣಭಕ್ತಿ ಕಾಣತೊಡಗುತ್ತದೆ.

ಕಾಯಗುಣಂಗಳಳಿದು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತನಾದ ಬಳಿಕ
ಸಮ್ಯಕ್ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಶಾಂತವು ದೊರಕಿತ್ತು ನೋಡಾ
ಅಂತರಂಗ ಬಹಿರಂಗವೆಂಬುದನರಿಯರಾಗಿ
ದ್ವೈತಾ-ದ್ವೈತವ ನೀಕರಿಸಿ ನಿರ್ವಾಣ ನಿಷ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿ
ಗುಹೇಶ್ವರ ನಿಮ್ಮಶರಣನನುಪಮಸುಖಿ.

ಅಲ್ಲಮಾದಿ ಶರಣರ ಶೈವ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅಂದಿನಕಾಲಕ್ಕೆ ವಿಫುಲವಾಗಿದ್ದ ಬೌದ್ಧಮಾಧ್ಯಮಿಕರು, ನಾಥಸಿದ್ಧರು, ಅವಧೂತರು ಹಾಗೂ ಕಾಳಾಮುಖಾಚಾರ್ಯರ ಪ್ರಭಾವದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಪ್ರತಿಭೆ. ಹಾಗೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅಲ್ಲಮ ಅವರೆಲ್ಲರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಅವು ಹೇಗಿದ್ದವೋ ಹಾಗೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವ ಜಾಯಮಾನದವನಲ್ಲ. ಅವುಗಳೊಳಗಿದ್ದ ಅಂಕುಡೊಂಕು ಅತಿರೇಕಗಳನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಅಲ್ಲಗಳೆಯುತ್ತಲೇ ಅವುಗಳೊಳಗಿದ್ದ ಮಾನವ ಪರ ನಿಲುವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಅಂದಿನ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜನಪರ್ಯಾಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನಾಗಿ ಶೈವ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿದವನು.

ಮೇಲ್ಕಂಡ ವಚನದಲ್ಲಿ ‘ನಿಮ್ಮ ಶರಣನು ಅನುಪಮ ಸುಖಿ’ ಎಂಬ ವಾಕ್ಯ ಇಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದದ್ದು. ಈ ಅನುಪಮ ಸುಖಕ್ಕೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಶರಣ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಿವ, ಬಯಲು, ನಿರ್ವಾಣ, ಆಳನಿರಾಳ, ನಿರಾಳಕ್ಕೆ ನಿರಾಳ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ಧಗಳನ್ನು ಸಂವಾದಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿರುವುದು ಯಥೇಚ್ಛವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

ಅರಿವು ಅರಿದಲ್ಲದೆ ಲಿಂಗವೆಂಬ ರೂಪಿಲ್ಲ
ಅರಿವು ಅರಿದಲ್ಲದೆ ಜೀವಭಾವ ಹಿಂಗದು
ಅರಿವೆಂಬ ಸೂತಕ ಹೆರೆಹಿಂಗುವನ್ನಬರ
ನಾನೀನೆಂಬನ್ನಕ್ಕ ಒಡಲು,
ಅದೇನು ಕಾರಣ ಹೇಳಾ, ಕಾಮಧೂಮ ಧೂಳೇಶ್ವರಾ.

ಅರಿವು ಮರವೆಯೆಂಬ ಉಭಯದ ಭೇದವ ತಿಳಿದಲ್ಲಿ,
ಅಕ್ಷಿಯ ಮುಚ್ಚಿದಲ್ಲಿ ಬಯಲು, ಬಿಟ್ಟಲ್ಲಿ ಒಡಲುಗೊಂಡಿತ್ತು.
ಉಭಯದೃಷ್ಟವೆಂಬುದು ಇಷ್ಟಲ್ಲದಿಲ್ಲ.
ಇಷ್ಟವ ಹಿಡಿದಲ್ಲಿ ಕ್ರೀ, ಬಿಟ್ಟಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನವೆಂಬ ಕಟ್ಟಣೆವುಂಟೆ ?
ಕಾಷ್ಟವ ಹಿಡಿದ ಅಗ್ನಿಗೆ, ಅಗ್ನಿಯಲ್ಲಿ ನಷ್ಟವಾದ ಕಾಷ್ಟಕ್ಕೆ,
ಕೆಟ್ಟ ಮತ್ತೆ ಕೆಂಡವೆಂಬುದಿಲ್ಲ.
ನಷ್ಟವಾದ ಮತ್ತೆ ಕಟ್ಟಿಗೆಯೆಂಬುದಿಲ್ಲ.
ಕ್ರೀ ಭಾವ ಅಳವಟ್ಟು, ಭಾವ ಶೂನ್ಯವಾದಲ್ಲಿ
ಕಾಮಧೂಮ ಧೂಳೇಶ್ವರ ತಾನೂ ತಾನೆ.

ಶರಣರ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತತೆಯು ಆದಿದೈವಿಕ ಹಾಗೂ ಆದಿಭೌತಿಕಕ್ಕಾಗಲಿ ಅಥವಾ ವೇದಾಂತಗಳು ತರ್ಕಿಸುವ ಆತ್ಮ-ಪರಮಾತ್ಮನ ಸಂಯೋಗದಿಂದಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೆನ್ನಲಾದ ‘ಆನಂದವಲ್ಲ’ ವೆಂಬುದು ಇಲ್ಲಿ ಸುಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುವ ಅಂಶ. ಇಂತಹ ವಿಚಾರಗಳು ಎದುರಾದಾಗಲೆಲ್ಲಾ ಶರಣರೆಲ್ಲರೂ ಒಂದೆಂಬಂತೆ “ಉಭಯ ಉಂಟೆಂಬ ದಂದುಗ ಬೇಡ” ಎಂದೇ ಘೋಷಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆತ್ಮ-ಪರಮಾತ್ಮ ಸಂಬಂಧಿಯಾದ ಅನುಭಾವ, ಆನಂದಗಳನ್ನು ಬಹಳ ನಿಷ್ಠುರವಾಗಿ ನಿರಸನಗೊಳಿಸುವ ವಚನಗಳಿಗೆ ಶರಣಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಆದ್ಯತೆಯಿದೆ. ಅಲ್ಲಮನಂತೂ ಈ ಬಗೆಯ ಸಂಯೋಗ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಕಾಲ್ಪನಿಕವೆಂದೂ, ಪೊಳ್ಳು ಆಶೆಯೆಂದೂ ಜರಿದಿದ್ದಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅನುಪಮ ಸುಖವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಸಾಧಕನು ಆಗಮಿಸಂಚಿತ ಪ್ರಾರಬ್ಧವಾಗಿ ಶೇಖರಣೆಗೊಂಡಿರುವ ದ್ವೈತಾ-ದ್ವೈತವೆಂಬ ಶಠತ್ವವನ್ನು ನೀಕರಸಿಕೊಳ್ಳಲೇಬೇಕು. ಈ ಅಸಂಬದ್ಧತೆಯಿಂದಾಗಿಯೇ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳ ಮಹಾವಾಕ್ಯಗಳಿಗೋ ಅಥವಾ ಇವುಗಳಿಂದಾದ ಅನುಭಾವಕ್ಕೋ ಶರಣಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೂಲಸತ್ವವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿಕೊಂಡು ಓದುವ ಓದುಗಳಿಗೆ ಶರಣರ ಮಹತ್ವದ ಸಾಧನಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಾಗಿರುವ ಅಷ್ಟಾವರಣ, ಪಂಚಾಚಾರ ಮತ್ತು ಷಟ್‍ಸ್ಥಲಗಳ ಕುರಿತಾದ ವಚನಗಳ ಯಾತಾರ್ಥತೆ ಸಿಗದಂತೆ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಸಂಕಿರ್ಣವಾಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಬೆಡಗಿನ ವಚನಗಳಿಗಂತೂ ಈ ಮಾತು ಇನ್ನಷ್ಟು ನಿಜ ಎನ್ನಬಹುದು. ಆದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಶರಣಸಾಹಿತ್ಯವು ಮಹಾ ಅದ್ವೈತ, ಶಕ್ತಿ ಅದ್ವೈತ, ವಿಶಿಷ್ಟಾದ್ವೈತ, ಏಕಾದ್ವೈತ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಾಂಥಿಕ ಆವರಣಗಳನ್ನು ದಾಟಿಕೊಳ್ಳುವ ವಿವೇಕವನ್ನೇ ಬಯಸುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಭ್ರಮೆಗಳಿಂದ ನಿರ್ಗಮಿಸಿ ಕಲ್ಪನಾರಹಿತವಾದ ನೆಲಪ್ರಜ್ಞೆಗೆ ತಂದುನಿಲ್ಲಿಸಿ ಬದುಕಿನ ವಸ್ತುಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯ ಅರಿವಿನಿಂದ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ವಚನಗಳು ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡುತ್ತವೆ.

ಅಕ್ಷರವ ಬಲ್ಲೆವೆಂದು
ಅಹಂಕಾರ ವೆಡೆಗೊಂಡು ಲೆಕ್ಕಗೊಳ್ಳರಯ್ಯಾ
ಗುರುಹಿರಿಯರು ತೋರಿದ ಉಪದೇಶದಿಂದ
ವಾಗಾದ್ವೈತವ ಕಲಿತು ವಾದಿಪರಲ್ಲದೆ
ಆಗು-ಹೋಗೆಂಬುದನರಿಯರು
ಭಕ್ತಿಯನರಿಯರು – ಯುಕ್ತಿಯನರಿಯರು – ಮುಕ್ತಿಯನರಿಯರು
ಮತ್ತೂ ವಾದಿಗೆಳಸುವರು
ಹೋದರು ಗುಹೇಶ್ವರ ! ಸೆಲೆಕೊಂಡ ಮಾರಿಂಗೆ!

ವಚನಗಳ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಶರಣಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಮತಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಮೂಸೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕರಗಿಸುತ್ತಲೇ ಇರುವ ಕೇಡು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗಿದೆ. ಮಾನವೀಯ ಅನುಕಂಪ ಮತ್ತು ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಹಿರಿಮೆಗಳನ್ನು ನೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಸಹೃದಯರಿಗೆ ಇದು ತುಂಬಾ ನೋವಿನ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಶರಣಸಾಹಿತ್ಯವು ಯಾವ ಮತವನ್ನೂ ಪುನರುತ್ಥಾನಗೊಳಿಸಲು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದ್ದಲ್ಲ. ಮನುಷ್ಯನಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದಲೂ ವಿಕಾಸಗೊಂಡು ಮನುಷ್ಯಕುಲವನ್ನೇ ದುರ್ಬಲವಾಗಿಸುತ್ತಿರುವ ಹಿಂಸೆ, ದಬ್ಬಾಳಿಕೆ, ದೌರ್ಜನ್ಯ, ಅಮಿತಸುಖಾಪೇಕ್ಷೆ, ಶೋಷಣೆ, ಸಂಗ್ರಹಣೆ, ಸ್ವಾರ್ಥ, ದುರಹಂಕಾರ, ದುರಾಭಿಮಾನ, ಅವಿದ್ಯೆ, ಅಪಹಾಸ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡದೆ ಪ್ರಶಾಂತ ಸಮಾಜವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಒಂದು ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯ ಸಮಾಜವನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದೆಂದರೆ ಮೊದಲು ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಲೋಕದ ಕುರಿತಾಗಿರುವ ತಪ್ಪುಗ್ರಹಿಕೆಗಳನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಡುವುದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸಬಹುದು. ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಬದಲಾವಣೆ ಮಾಡಲು ಅನೇಕ ಉಪಾಯಗಳು (techniques) ಕೂಡ ಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ. ‘ಉಪಾಯ’ ಎಂಬ ಶಬ್ಧಕ್ಕೆ ಪಾಲಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ‘ದಯೆ’ ಎಂಬ ವಿವರಣೆ ಇದೆ. ಅಷ್ಟಾವರಣ, ಪಂಚಾಚಾರ, ಷಟ್‍ಸ್ಥಲ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಶರಣರು ಸೃಜಿಸಿದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಉಪಾಯಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಶರಣರು ಇಂತಹ ಮಹತ್ವದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಕಾರಣ ಅವರಿಗೆ ಈ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿರುವ ಅಜ್ಞಾನದ ಕುರಿತು ಅಪಾರವಾದ ದಯೆ ಇತ್ತು. ಬಸವಣ್ಣನವರಂತೂ, ಇದನ್ನು ಗುರುಕಾರುಣ್ಯವೆಂದೇ ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಈ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ತಾನು ಚಾಚೂ ತಪ್ಪದೇ ನಡೆದು ಉಳಿದವರಿಗೆ ಆ ಹಾದಿಯ ಬೆಡಗನ್ನು ಹಂಚಿ, ಜಗಜ್ಯೋತಿಯೆನಿಸಿಕೊಂಡರು.

ಅರಿವಿಂದ ಅರಿದು
ಏನುವ ತಟ್ಟದೇ ಮುಟ್ಟದೇ ಇದ್ದೆನಯ್ಯಾ
ಅಂತರಂಗ ಸನ್ನಿಹಿತ ಬಹಿರಂಗ
ನಿಶ್ಚಿಂತನಾಗಿ ಇದ್ದೆನಯ್ಯಾ
ಸ್ವಾತಿಯ ಬಿಂದುವ ಬಯಸುವ
ಚಿಪ್ಪಿನಂತೆ, ಗುರುಕಾರುಣ್ಯವ
ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದೆ ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ.

ಇಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನವರ ‘ಕೂಡಲ ಸಂಗಮದೇವಾ’ ಎಂಬ ಸಾಲು ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು. ಎಲ್ಲಾ ಅವಿದ್ಯೆ ಅಥವಾ ದುಃಖೋತ್ಪನ್ನಗಳ ಕಾರ್ಯಕಾರಣ ಪರಿಣಾಮರೂಪಿ ಮನವೇ ಆ ಕೂಡಲಸಂಗಮ. ಕೂಡಲಸಂಗಮ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿರುವ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಶರಣಾಗಿ, ಚೇತನರೂಪಿಯಾಗಿರುವ ಆ ಮನದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸರಿಯಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಉಪಾಯ ತಿಳಿದಿದ್ದರೆ ಅದು ನೀಡುವ ಫಲ ಅನಂತವಾದದ್ದು. ಆದಿಮಧ್ಯಂತ ರಹಿತವಾದದ್ದು. ಅರಿವಿನಿಂದಲೇ ಅರಿವಿನ ಕುರುಹಿಡಿದು ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಮೂಲಕ (ಎಚ್ಚರ) ಅಜ್ಞಾನಿ ರೂಪಿಣಿ ಮನವನ್ನು ಓಲೈಸಿಕೊಂಡು ಕಾರ್ಗತ್ತಲನ್ನು ನಿರೋಧಿಸಬಹುದು ಎಂಬ ಸಮ್ಯಕ್ ಜ್ಞಾನವೇ ಅವರ ಅನುಭಾವ. ಅವರ ಅನುಭಾವ ಹತಾಶೆಯ ತತ್ವಜ್ಞಾನವಲ್ಲ; ಊಹಾತ್ಮಕವೂ ಅಲ್ಲ. ಅದು ಲೋಕಾರ್ಥಪರ ವಿವೇಕ! ಅದನ್ನು ಅವರು ಗುರುಕಾರುಣ್ಯವೆಂದೂ ಒಪ್ಪುತ್ತಾರೆ.

ಕೊನೆಯದಾಗಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಜೀವನಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನಾಗಲಿ ನೈಜ ಬದುಕಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಎದಿರಾಗುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಡದೆ ‘ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ knowledgeನ್ನೇ ದೊಡ್ಡದೆಂದು ಬಿಂಬಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಯುವಪೀಳಿಗೆ ಬದುಕನ್ನು ಎದಿರುಗೊಳ್ಳುವ/ ನಿಭಾಯಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಒಮ್ಮೆ ಯುವ ಪೀಳಿಗೆಯ ಆತಂಕ ಮತ್ತು ತಲ್ಲಣಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿನೋಡಿದರೆ ಇದು ಇನ್ನೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಈಗ ನಮಗಿರುವ ದಾರಿಯೆಂದರೆ ವಚನಕಾರರ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಒಂದೆರಡು ಹೆಜ್ಜೆ ಮೂಡಿಸಿ ಕುದಿಯುತ್ತಿರುವ ಮನವನ್ನು/ಸಮಾಜವನ್ನು ಪ್ರಶಾಂತಗೊಳಿಸಿ ಬದುಕಿನ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಮರುಜೋಡಿಸುವುದು! ನಿಜವಾಗಲೂ ಇಂದಿನ ಯುವಜನತೆ ಒಂದು ಮಹತ್ತರ ಬದಲಾವಣೆಗಾಗಿ ತುಡಿಯುತ್ತಿದೆ. ವಚನಕಾರರ ಸಾಧಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ತರುವುದಾದರೆ, ವಚನಗಳ ಪ್ರಸ್ತುತತೆ ಮೊದಲಿಗಿಂತಲೂ ಈಗ ಹೆಚ್ಚು ಜರೂರಾಗಿದೆ.

ಅಂಗದಲ್ಲಿ ಆಚಾರವ ತೋರಿದ
ಆ ಆಚಾರವೇ ಲಿಂಗವೆಂದರುಹಿದ
ಪ್ರಾಣದಲ್ಲಿ ಅರಿವ ನೆಲೆಗೊಳಿಸಿದ
ಆ ಅರಿವೆ ಜಂಗಮವೆಂದು ತೋರಿದ
ಚೆನ್ನಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನನ ಹೆತ್ತ ತಂದೆ
ಸಂಗನಬಸವಣ್ಣನು
ಎನಗೀ ಕ್ರಮವನರುಹಿದನಯ್ಯ ಪ್ರಭುವೆ.