ಹರನು ಮೂಲಿಗನಾಗಿ…

ಶಿವ ಶಿವಾ ಬಸವಾ… ನಮ್ಮಪ್ಪ ಕಾಪಾಡು ತಂದೆ…

ಕರಡಿಗೆಯನ್ನು ಹಣೆಗೊತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಅಮ್ಮ ನೆನೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಶಿವ-ಬಸವ ನಾಮವು ನಸುಕಿನಲ್ಲೇ ನನ್ನ ಕಿವಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದ ಮೊದಲ ಶಬ್ದ. ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಯಾವಾಗಲೋ ಅದು ನನ್ನ ನಾಲಿಗೆಯನ್ನೂ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಶಿವ ಎಂದರೆ ಮಂಗಳ, ಶುಭ, ಕಲ್ಯಾಣ ಎಂದು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿದ ನೆನಪು. ಹುಚ್ಚು ಭಕ್ತಿ ಎನಿಸುವ ಶಿವನ ಕಥೆಗಳು ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಕುತೂಹಲ ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಆಕಾಶವನ್ನೇ ಹೊದ್ದಂತಿದ್ದ ಶಿವನ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಎಂಥದೋ ಆಕರ್ಷಣೆ. ಯಾವುದೋ ನಿಗೂಢತೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಧ್ಯಾನಸ್ಥ ಶಿವನ ಚಿತ್ರ ಒಂದು ವಿಸ್ಮಯವಾಗಿ ಕಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಸಂಸಾರಿ ಶಿವ ಅದೇಕೆ ಸದಾ ಧ್ಯಾನಮಗ್ನ? ಆತ ತಪಸ್ವಿಯೇ? ಯೋಗಿಯೇ? ದೇವನೇ?… ಅಸಲಿಗೆ ಶಿವ ಯಾರು?

ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಯಲ್ಲೂ ಶಿವನ ಹೆಸರು ಅಜರಾಮರ. ಶಿವಾಲಯಗಳಿಲ್ಲದ ಊರೇ ಇಲ್ಲವೇನೋ!  ಶಿವನ ದೊಡ್ಡ ಪರಂಪರೆಯೇ ಈ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಆಗಿಹೋಗಿದೆ. ಹೀಗಿದ್ದಾಗ್ಯೂ ಶಿವನ ಮೂಲ ಹುಡುಕುವುದು ಸುಲಭವಲ್ಲ. ಇಂತಿಷ್ಟೇ ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಆರಂಭವಾಯಿತೆಂದು ನಿಖರವಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗದು. ಅಲ್ಲದೆ ಶಿವನೊಂದಿಗೆ ತಳುಕು ಹಾಕಿಕೊಂಡ ನಾನಾ ಹೆಸರುಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ದಾರಿ ತಪ್ಪಿಸುತ್ತವೆ. ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನನ್ನಾಗಿ ಶಿವನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಭಕ್ತರು ಒಂದು ಕಡೆ. ಈ ಪುರಾಣಗಳ ಗೋಜಲುಗಳಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸದ ಶಿವ ಹುದುಗಿ ಹೋಗಿದ್ದಾನೆಂದು ಅದರಾಚೆ ಅವನನ್ನು ಅರಸುವವರು ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆ.

ಇತಿಹಾಸದ ಹೆಜ್ಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಮೊದಲ ಗುರುತನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದು ಸಿಂಧೂ ನದಿಯ ನಾಗರಿಕತೆ. ಅಂದರೆ ವೇದಗಳ ಕಾಲಕ್ಕೂ ಹಿಂದೆ. ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ 1920ರಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಹರಪ್ಪ-ಮೊಹೆಂಜೊದಾರೊ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಕುರುಹುಗಳು ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು 7000 ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಬಹಳ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಒಯ್ದವು. ಅಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಮೊಹರುಗಳಲ್ಲಿ ಯೋಗಮುದ್ರೆಯ ಪಶುಪತಿ ಎಲ್ಲರ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿತ್ತು. ಆ ಉತ್ಖನನದ ಮುಂದಾಳತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದ ಪುರಾತತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಜಾನ್ ಮಾರ್ಶಲ್, ಪಶುಪತಿ ಮೊಹರಿನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಿ, “ಧ್ಯಾನಸ್ಥನಾಗಿ ಯೋಗ ಮುದ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತ ಆಧುನಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಶಿವನ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಹರಪ್ಪ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಉತ್ಖನನದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಪಶುಪತಿ ಮುದ್ರೆಯೇ ಮೂಲ ಮಾದರಿ” ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲೇ ಬಹು ದೀರ್ಘ ಕಾಲದಿಂದ ಜೀವಂತವಾಗಿರುವ ನಂಬಿಕೆಯು ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೆಂದು ಸಾಬೀತಾಯಿತು. ಮೊಹರಲ್ಲಿರುವ ಪಶುಪತಿಯು ಮೂಲಬಂಧಾಸನ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿದ್ದು, ಆ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಕೂರುವುದು ವಿದೇಶಿಯರಿಗೆ ಅಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಲದೆ ಇದೇ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಇತರೆ ಮುದ್ರೆಗಳ ಭಂಗಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಯೋಗದ ಛಾಯೆ ದಟ್ಟವಾಗಿದ್ದು ಹರಪ್ಪ ಜನರು ಯೋಗ ಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದರೆಂದು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಶಾಂತಿಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದ ಆ ಜನ ಪ್ರಬುದ್ಧರೂ, ಪ್ರಗತಿಪರರೂ ಆಗಿದ್ದರು ಎಂದು ಸಾಕ್ಷ್ಯಗಳು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿವೆ. ಇಡೀ ಹರಪ್ಪಾ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಒಂದಾದರೂ ಆಯುಧ ದೊರೆತಿಲ್ಲ.

ದ್ರಾವಿಡ ಜನಾಂಗದ ನಾಯಕನಾಗಿದ್ದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗುವ ಶಿವ ಅದ್ಹೇಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಉತ್ತರದ ಹರಪ್ಪಾದಲ್ಲಿ? ಹರ ಮತ್ತು ಶಿವ ಒಬ್ಬನೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆಯೇ?… ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಹಾಗೇ ಉಳಿದಿದ್ದವು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಹರಪ್ಪಾ ನಾಗರಿಕತೆಗೆ ಸೇರಿದ ರಾಖ್ಹಿಗರಿಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಡಿಎನ್ಎ ವಂಶವಾಹಿಯ ಪರೀಕ್ಷೆ ಈ ದಿಕ್ಕಲ್ಲಿ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲಬಹುದಾದ ಕುತೂಹಲಕಾರಿಯಾದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಹೊರಗೆಡವಿದೆ. ಇವತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನೀಲಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ಆದಿವಾಸಿ ಇರುಳರು ಮತ್ತು ಸಿಂಧೂ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಜನರು ಒಂದೇ ವಂಶದವರೆಂಬ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ವಂಶವಾಹಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಕಂಡುಹಿಡಿದಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹರಪ್ಪ ಜನರು ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷಿಕರಾದ ‘ಆದಿಯ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯರು’ ಎಂಬುದು ಸಾಬೀತಾದಂತಾಯಿತು. ಅಂದರೆ ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಪೂ 10000 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷಿಕರು ಭಾರತದ ವಾಯುವ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನಗರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಿದ್ದರು.

ಹರಪ್ಪ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಬೇರು ಬಿಟ್ಟಿತ್ತೆಂದರೆ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಬಂದ ಆರ್ಯರಿಗೆ ಅದನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸುವುದಾಗಲಿ, ನಿರ್ನಾಮ ಮಾಡುವುದಾಗಲಿ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅನೇಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅವರು ಅಂಗೀಕರಿಸಿಕೊಂಡರು. ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಪ್ರಸ್ತಾಪವೇ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ವೇದಗಳಲ್ಲಿನ ಒಬ್ಬ ದೇವತೆಯಾದ ರುದ್ರನನ್ನೇ ಶಿವನೆಂದು ಕರೆಯತೊಡಗಿದರು. “ಶಿವ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷಾ ಮೂಲದ ಹೆಸರು. ರುದ್ರ ಎಂಬುದು ಆರ್ಯ ಭಾಷಾ ಮೂಲದ ಹೆಸರು. ರುದ್ರನಿಗೂ ಶಿವನಿಗೂ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲ. ರುದ್ರ ಯಜ್ಞ ದೇವತೆ. ಶಿವ ಯಜ್ಞ ವಿರೋಧಿ. ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನು ಹೇಗೆ ಏಕೀಕರಿಸುತ್ತೀರಿ?” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಶಿವಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅನ್ವೇಷಕರಾದ ಲಕ್ಷ್ಮೀಪತಿ ಕೋಲಾರ. ಇತ್ತ ಶಿವಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತಲಾಗದೇ ಅತ್ತ ವೇದದ ಕರ್ಮಕಾಂಡಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಶಿವತತ್ವವನ್ನು ಒಪ್ಪಲೂ ಆಗದೆ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪುರಾಣೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.

ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರಾದ ಅವೈದಿಕರಲ್ಲಿ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಪ್ರಬಲವಾಗಿತ್ತು. ಕಾಪಾಲಿಕ, ಕಾಳಾಮುಖ ಮತ್ತು ಬಹುಶಃ ಅಜೀವಿಕ ಪಂಥ ಕೂಡ ಇದರ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದವು. ಇದರ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಮತ್ತು ರಹಸ್ಯಾತ್ಮಕ ಪಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಪಾಶುಪತದ ಬಗೆಗೆ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖ ಬರುತ್ತದೆ. ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳ ಕಾಲದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಶಿವ ಒಬ್ಬ ದೇವತೆಯಾದ. ಅಧಿಕೃತ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಯಾಗಿ ಮೆಗಾಸ್ತನೀಸನ ಇಂಡಿಕಾದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಪತಂಜಲಿಯ ಯೋಗ ಸೂತ್ರ, ಪಾಣಿನಿಯ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯ, ಕಣಾದ ಇವರೆಲ್ಲ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾಗಿದ್ದವರು. ಕ್ರಿ.ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಲಕುಲೀಶ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಕಗೊಳಿಸಿದ. ಗುಪ್ತರ ಕಾಲಕ್ಕಾಗಲೇ ಈ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಶೈವದ ರೂಪ ಪಡೆದಿತ್ತು. ಶಿವ ದೈವವಾಗಿ ಪೂಜೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ. ಭರತ ಖಂಡಕ್ಕೆ ಬಂದ ವಿದೇಶಿ ಮೂಲದ ಶಾಕರು, ಫಾಲವರು, ಕುಶಾನರು ಶಿವನ ಭಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಆಗಮಗಳು, ತಂತ್ರಗಳು, ಪುರಾಣಗಳು ಶಿವನ ಸುತ್ತ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದವು. ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲೂ ಚೋಳರು, ಚಾಲುಕ್ಯರು, ಪಲ್ಲವರು ಶಿವ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು.

ಪ್ರಾಚೀನ ಇತಿಹಾಸದ ಇಲ್ಲಿಯ ನೆಲ ಮೂಲದ ಪ್ರಬಲ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೊಂದು ಹೀಗೆ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ, ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಥೆ ಹಾಗೂ ಪವಾಡಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಹೋಗಿ ಅದರ ಇಡೀ ಅಸ್ತಿತ್ವವೇ ಬದಲಾಯಿತು. ಮುಕ್ತ ರೂಪದ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಶೈವ ಧರ್ಮವಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಎರಡು ಪ್ರವಾಹಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ವೇದಗಳ ಪೋಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಶೈವವು ಆಗಮ ಪುರಾಣಗಳ ಮೂಲಕ ಒಂದು ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಿತು, ಇದಕ್ಕೆ ‘ಆಗಮಿಕ ಶೈವ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಆಗಮಿಕ ಶೈವದ ಉಪ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಂಥವು- ಸಂಸ್ಕೃತ ಶೈವ, ಕಾಶ್ಮೀರ ಶೈವ, ವೀರಶೈವ ಇತ್ಯಾದಿ. ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ವೇದ ಪೂರ್ವದ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ‘ಪಾಶುಪತ ಶೈವ’ದ ರೂಪ ತಾಳಿತು. ಪಾಶುಪತದ ಉಪವಿಭಾಗಗಳು- ಕಾಪಾಲಿಕ, ನಾಥಪಂಥ, ಗೋರಖ ಪಂಥ ಇತ್ಯಾದಿ .

ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಯಾವುದು?

ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮನಶ್ಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಶಾರೀರಿಕ ಶಕ್ತಿನೆಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿ, ದೇಹ-ಮನಗಳ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಯನ್ನು, ಸುಪ್ತ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು, ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಆವಿಷ್ಕರಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿ. ಇದರ ಉಗಮ ಕಾಲವನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಹೇಳುವ ದಾಖಲೆಗಳಾಗಲಿ, ಕುರುಹುಗಳಾಗಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇದರ ಮೂಲಚಹರೆಗಳು ಅರ್ಥವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಕಾಸಗೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಸಾಗಿರುವುದಂತೂ ಸತ್ಯ.

ಶಿವ ಒಬ್ಬ ಯೋಗಿ, ಆದಿಯೋಗಿ, ಆದಿಗುರು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ನಂಬಬಹುದಾದ ಯಾವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳೂ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಶಿವ ಪೌರಾಣಿಕ ಪುರುಷನೂ ಅಲ್ಲ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯೂ ಅಲ್ಲ. ಅದೊಂದು ಶುದ್ಧ ತಾತ್ವಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ. ಶಿವ ಪದದ ಅಕ್ಷರಶಃ ಅರ್ಥ- ಯಾವುದು ಇಲ್ಲವೋ ಅದು- ಅಂದರೆ ಶೂನ್ಯ. ಸೃಷ್ಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಅದರ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಶುರುವಾದದ್ದಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಸೃಷ್ಟಿಗೂ ಮುನ್ನವೇ ಇದ್ದ ಅನಾದಿ ತತ್ವ. ಸಮಸ್ತ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಆಧಾರ ಮತ್ತು ಇಡೀ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮೂಲಗುಣ, ಅನಂತ ಶೂನ್ಯ. ಏನೂ ಏನೂ ಇಲ್ಲದ ಶೂನ್ಯವೇ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಒಡಲೂ ಹೌದು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತನ್ನೊಳಗೆ ಸೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ವಿಸ್ಮೃತಿಯೂ ಹೌದು. ಶಿವ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಶೂನ್ಯ!- ಇವು ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೂಲ ನಂಬಿಕೆಗಳು. ಶಿವಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಬಗೆಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ವೇದ ಮಾರ್ಗಗಳಿಂದ ದೂರ ಉಳಿದು, ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಚದುರಿ ಹೋಗಿದ್ದ ಶಿವಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ವಸುಗುಪ್ತನು 10ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದನೆಂದು, ಅದು ಕಾಶ್ಮೀರ ಶೈವದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಿತೆಂದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಶಿವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಲ್ಲೂ, ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲೂ ಅಂತರ್ಯಾಮಿಯಾಗಿರುವ ಶಕ್ತಿ. ಈ ಲೋಕದ ಪ್ರತಿ ಕಣದ ಚೇತನ. ಜೀವ, ಜೀವನ, ಜಗತ್ತು ಮತ್ತು ಶಿವನ ನಡುವೆ ಯಾವ ಅಂತರವೂ ಇಲ್ಲ. ಅದು ಶುದ್ಧ ಶೂನ್ಯ ತತ್ವ.

ಶಿವ ಪರಂಪರೆಯು ಹಲವಾರು ಸಾಧಕರನ್ನು ಕಂಡಿದೆ, ಅವರೆಲ್ಲಾ ಶಿವನೆಂದೇ ಖ್ಯಾತರಾದವರು. ಬುದ್ಧತ್ವ ಪಡೆದವರೆಲ್ಲ (ಬುದ್ಧ ಅಂದರೆ ಪರಮ ಜ್ಞಾನಿ) ಹೇಗೆ ಬುದ್ಧರಾಗುವರೋ ಹಾಗೆ ಶಿವತ್ವ ಸಾಧಿಸಿದವರು ಶಿವನೆಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿರಬೇಕು. ಹಾಗೆ ಮೊದಲು ಶಿವನಾದವನು ಹರ. ಈ ಅಂಶಗಳು ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವಾಗಿವೆ. ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹುಡುಕಾಟಗಳು ನಡೆಯಬೇಕಿದೆ.

ಹರನು ಮೂಲಿಗನಾಗಿ, ಪುರಾತರೊಳಗಾಗಿ,
ಬಳಿಬಳಿಯಲು ಬಂದ ಮಾದಾರನ ಮಗ ನಾನಯ್ಯಾ.
ಕಳೆದ ಹೊಲೆಯನೆಮ್ಮಯ್ಯ, ಜಾತಿಸೂತಕ.
ಮಾದಾರನ ಮಗ ನಾನಯ್ಯಾ.
ಪನ್ನಗಭೂಷಣ ಕೂಡಲಸಂಗಯ್ಯಾ,
ಚೆನ್ನಯ್ಯನೆನ್ನ ಮುತ್ತಯ್ಯನಜ್ಜನಪ್ಪನಯ್ಯಾ. 

ಹರನು ಮೂಲಪುರುಷನಾಗಿ ಪುರಾತರ ವಂಶಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಮಾದಾರನ ಮಗ ತಾವೆಂದು ಬಸವಣ್ಣನವರು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಜಾತಿಸೂತಕವನ್ನು ಕಳೆದ ನನ್ನ ತಂದೆ ಮಾದಾರ. ಚನ್ನಯ್ಯನು ನನ್ನ ಮುತ್ತಯ್ಯನ ಅಜ್ಜನ ಅಪ್ಪ ಎಂದು ಅವರು ತಮ್ಮ ವಂಶವಾಹಿನಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗೆ ವಿಶಿಷ್ವವಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕದ ನಂಟಿಲ್ಲದ ಹರನ ಕುಲದವರು ತಾವೆಂಬ ಅಭಿಮಾನದ ಭಾವವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಆ ಮೂಲಕ ಇಲ್ಲಿ ಹರನು ಕೆಳಸ್ತರದವರ ಮೂಲಪುರುಷ ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಸೂಚ್ಯವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ವಚನದಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನವರು, “ಹರಬೀಜನಾದಡೆ ಹಂದೆ ತಾನಪ್ಪನೆ?” ಎಂದು ಕೇಳುವಾಗ ಹರನ ಸಂತಾನದವರು ಹೇಡಿಗಳಲ್ಲ ಎನ್ನುವ ಸೂಚನೆಯೂ ಸಿಗುತ್ತದೆ.

ಶಿವನ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರುಗಳೆಂದು ಇಂದಿನ ತನಕ ನಂಬಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿರುವವರೆಲ್ಲ ಶೂನ್ಯ ತತ್ವದ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸಾಧಕರಿರಬೇಕು. ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನು ಗಣೇಶ್ವರರೆಂದು ವಚನಕಾರರು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ: ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುದೇವರ ವಚನ:

ರುದ್ರನೆಂಬಾತನೊಬ್ಬ ಗಣೇಶ್ವರನು, ಭದ್ರನೆಂಬಾತನೊಬ್ಬ ಗಣೇಶ್ವರನು.
ಶಂಕರನೆಂಬಾತನೊಬ್ಬ ಗಣೇಶ್ವರನು, ಶಶಿಧರನೆಂಬಾತನೊಬ್ಬ ಗಣೇಶ್ವರನು.
ಪೃಥ್ವಿಯೆ ಪೀಠ ಆಕಾಶವೆ ಲಿಂಗ_ಅಂತಹ ಆತನೊಬ್ಬ ಗಣೇಶ್ವರನು.
ಬಲ್ಲಾಳನ ವಧುವ ಬೇಡಿದಾತನೊಬ್ಬ ಗಣೇಶ್ವರನು.
ಸಿರಿಯಾಳನ ಮಗನ ಭಿಕ್ಷವ ಬೇಡಿದಾತನೊಬ್ಬ ಗಣೇಶ್ವರನು.
ಬ್ರಹ್ಮಕಪಾಲ ವಿಷ್ಣುಕಂಕಾಳವನಿಕ್ಕಿ ಆಡುವಲ್ಲಿ
ನೀಲಕಂಠನೆಂಬಾತನೊಬ್ಬ ಗಣೇಶ್ವರನು._
ಇವರೆಲ್ಲರು ನಮ್ಮ ಗುಹೇಶ್ವರಲಿಂಗದೊಳಡಗಿಪ್ಪರು.

ಇಲ್ಲಿ ಬರುವ ರುದ್ರ, ಭದ್ರ, ಶಂಕರ, ಶಶಿಧರ… ಎಲ್ಲರೂ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕಾಲಘಟ್ಟದವರು, ಶಿವತತ್ವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಸಾಧಕರು. ಶೂನ್ಯತ್ವ ಸಾಧಿಸಿ ಶಿವನಾದವರು.

ಶರಣರ ಬಯಲು ರೂಪಿ ಶಿವ

ಶರಣರ ಶಿವ ಹೊರಗಿಲ್ಲ. ಅದು ತನ್ನೊಳಗಿನ ಆತ್ಮಾವಲೋಕನದ ಅರಿವಿನಲ್ಲಿ ಹೊಳೆಯುವ ಬೆರಗು. ಆ ಬೆರಗು ಹೊರಗೂ ಇದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. ಆಗ ಶಿವ ಲೋಕವಾಗುತ್ತಾನೆ, ಅದರಾಚೆಯ ಸಮಸ್ತ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಹರಡಿಕೊಂಡು ಬಯಲ ರೂಪ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ವಿಶ್ವಾತ್ಮಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಶಿವನನ್ನು ಪರಿಭಾವಿಸಿದ ಶರಣರು ಆ ವಿರಾಟ್ ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆಯಾಗದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ಅನುಭಾವದ ಕನ್ನಡಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲವೂ ಪರಾಮರ್ಶೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ವೇದಸಮ್ಮತ ಮಾರ್ಗ ಹಿಡಿದ ಈಶ್ವರ, ಸದಾಶಿವ, ರುದ್ರಾಣಿ ಇತ್ಯಾದಿ ದೇವ ದೇವಿಗಳ ಪೂಜಾ-ಆರಾಧನಾ ವಿಧಿಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಹೋದ ಶೈವದ ಬಲಪಂಥೀಯ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ಶರಣರು ಖಂಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಕಾಪಾಲಿಕ, ಕಾಳಾಮುಖಗಳ ಎಡಪಂಥೀಯ ಶೈವ ತಾಂತ್ರಿಕತೆಯು ಜಟಿಲ ಆಧ್ಯಾತ್ಮ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು, ಮಂತ್ರದೇವತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಪೂರಕವಾದವುಗಳಲ್ಲವೆಂದು ಶರಣರು ಅವುಗಳನ್ನು ಮನ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಶೈವದ ಎಡ ಹಾಗೂ ಬಲ ಪಂಥದ ಧೋರಣೆಗಳೆರಡನ್ನೂ ಶರಣರು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು.

ಶರಣರ ಕಾಲದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಶಿವ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನ್ನ ಮೂಲಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಶುದ್ಧ ತತ್ವವನ್ನು, ದಾರ್ಶನಿಕ ಬೆಳಗನ್ನು ಪುರಾಣಗಳು ಮುಚ್ಚಿ ಹಾಕಿದ್ದವು. ಶಿವರಹಸ್ಯ, ಲಿಂಗಪುರಾಣಗಳು ಸಂಸ್ಕೃತ ಪೌರಾಣಿಕ ಮಾರ್ಗದ ಕೃತಿಗಳು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶಿವ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಭಕ್ತಿಗೆ ಸಿಗುವ ಭೌತಿಕ ಸತ್ಯ. ಅದೇ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಆತನನ್ನು ವೈಭವೀಕರಿಸುವ ಇಲ್ಲಿನ ಕಥೆಗಳು ಸಂಪ್ರದಾಯಕತೆಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಹೋಗಿವೆ. ಶಿವನ ಮೂರ್ತ ಮತ್ತು ಅಮೂರ್ತದ ಆಯಾಮಗಳು ಶರಣರಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಶೋಧನೆಗೆ ಒಳಗಾದವು. ಶರಣ ಚಳುವಳಿಯ ತಾತ್ವಿಕ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪುರಾಣಗಳ ಕಲ್ಪನೆಗಳಿಗೆ ಆಸ್ಪದವಿರಲಿಲ್ಲ. ಜನರನ್ನು ದಿಕ್ಕುತಪ್ಪಿಸುವ ಹುಸಿ ಭಾವುಕ ಕಥನಗಳ ಬಾಲಿಶತನವನ್ನು ಅವರು ಖಂಡಿಸಿದರು. ಶರಣರಲ್ಲಿ ಶಿವನಾಗಲಿ, ಲಿಂಗವಾಗಲಿ ಭೌತಿಕ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ ಸತ್ಯಗಳಲ್ಲ, ವಿಧಿಬದ್ಧ ಆಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಒಲಿಯುವ ದರ್ಶನವೂ ಅಲ್ಲ.

ಹರನ ಕೊರಳಲಿಪ್ಪ ಕರೋಟಿಮಾಲೆಯ
ಶಿರದ ಲಿಖಿತವ ಕಂಡು, ಮರುಳ ತಂಡಗಳು ಓದಿ ನೋಡಲು,
ಇವನಜ ಇವ ಹರಿ ಇವ ಸುರಪತಿ ಇವ ಧರಣೇಂದ್ರ
ಇವನಂತಕನೆಂದು ಹರುಷದಿಂದ ಸರಸವಾಡಿತ ಕಂಡು,
ಹರ ಮುಕುಳಿತನಾಗಿ ನಕ್ಕ, ನಮ್ಮ ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವ.

ಹರನ ಕೊರಳಿಗೆ ಹಾಕಿದ ತಲೆಬುರುಡೆಯ ಹಾರ ಕಂಡು ಮರುಳ ಜನರು ಅವನನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮ, ಹರಿ, ಇಂದ್ರ, ಯಮ ಎಂದೆಲ್ಲಾ ಹರುಷದಿಂದ ಉನ್ಮಾದಕ್ಕೊಳಗಾಗುವುದನ್ನು ಕಂಡು ಹರನು ಮುಸಿಮುಸಿ ನಗುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ವ್ಯಂಗ್ಯವಾಡಿದ್ದಾರೆ ಬಸವಣ್ಣ. ಆ ಮೂಲಕ ಹರ ಯಾರೆಂಬುದನ್ನು ಅರಿಯದ ಜನರ ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಹರಹರಾ ನೀವಿಪ್ಪ ಠಾವನರಿಯದೆ,
ಅಷ್ಟವಿಧಾರ್ಚನೆ ಷೋಡಶೋಪಚಾರ ಮಾಡುವರ
ದಿಟ್ಟತನವ ನೋಡಾ !
ಶಿವಶಿವಾ ನಿಮ್ಮ ಶ್ರೀಮುಖವನರಿಯದೆ
ಸಕಲ ಪದಾರ್ಥವ ನಿಮಗರ್ಪಿಸಿ
ಪ್ರಸಾದವ ಕೊಂಡೆವೆಂದೆಂಬವರ ಎದೆಗಲಿತನವ ನೋಡಾ !
ಹಗರಣದ ಹಣ್ಣ ಮೆದ್ದು ಹಸಿವು ಹೋಯಿತ್ತೆಂದಡೆ
ಆರು ಮೆಚ್ಚುವರು ಹೇಳಾ ಗುಹೇಶ್ವರಾ ?

ನಿಜಕ್ಕೂ ಹರ ಯಾರು, ಆತನ ಜಾಗ ಯಾವುದು ಎಂದರಿಯದ ಜನರು ಅಷ್ಟವಿಧಾರ್ಚನೆ, ಷೋಡಶೋಪಚಾರಗಳ ಬೆನ್ನುಹತ್ತಿ ಹರನನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸೃಷ್ಟಿತತ್ವ (ಶಿವ) ವನ್ನು ಅರಿಯುವ ನಿಜವಾದ ಮಾರ್ಗ(ಮುಖ) ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದೆ ಕೇವಲ ತಿಂದುಣ್ಣುವ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಶಿವನಿಗರ್ಪಿಸಿ ಅದನ್ನು ಪ್ರಸಾದವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದೇವೆಂಬ ಭ್ರಮೆಯ ಭಂಡತನವನ್ನು ನೋಡಿ ಆಶ್ಚರ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ ಅಲ್ಲಮರು. ಸುಮ್ಮನೆ ತಿನ್ನುವ ನಾಟಕ ಮಾಡಿ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಿತೆನ್ನುವವರ ಬಂಡವಾಳ ಯಾರಿಗೂ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲವೇ? ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಹರಿ ಹೊಲಬನರಿಯ, ಬ್ರಹ್ಮ ಮುಂದನರಿಯ,
ರುದ್ರ ಲೆಕ್ಕವ ಮರೆದು ಜಪವನೆಣಸುತ್ತೈದಾನೆ.
ಈಶ್ವರ ಪವನಯೋಗದಲ್ಲಿ ಮಗ್ನನಾದ.
ಸದಾಶಿವ ಭಾವದಲ್ಲಿ ಭ್ರಮಿತನಾದ.
ಒಂದಂಡಜದೊಳಗಣ ಬಾಲಕರೈವರು,
ನಿಮ್ಮನೆತ್ತ ಬಲ್ಲರು ಗುಹೇಶ್ವರಾ.

ಪ್ರಭುದೇವರು ಇಲ್ಲಿ ಹರಿ, ಬ್ರಹ್ಮ, ರುದ್ರ, ಈಶ್ವರ ಮತ್ತು ಸದಾಶಿವರನ್ನು ಒಂದೇ ಮೊಟ್ಟೆಯ ಐವರು ಬಾಲಕರು ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇವರೆಲ್ಲ ಸೃಷ್ಟಿಯ ಮೂಲವನ್ನರಿಯಲು ವಿಫಲರಾದವರು. ಶರಣರ ಶಿವನಿಗೆ ರೂಪವಿಲ್ಲ, ಇತಿಹಾಸವಿಲ್ಲ, ಕಥೆ- ಪವಾಡಗಳಿಲ್ಲ.

ಶಿವನಿಗೆ ಮೆತ್ತಿಕೊಂಡ ಕಥೆಗಳು, ಅಲಂಕಾರಗಳು, ವೇಷಗಳು ಶರಣರಿಗೆ ಸಹ್ಯವೆನಿಸಲಿಲ್ಲ. “ಪಾರ್ವತಿಯು ಪರಶಿವನ ಸತಿ ಎನ್ನುವವರು ಶಿವದ್ರೋಹಿಗಳು, ಬೆನಕನು ಪರಶಿವನ ಮಗನೆನ್ನುವವರು ಪಾತಕ ದುಃಖಿಗಳು, ಸ್ವಾಮಿ ಕಾರ್ತಿಕೇಯನು ನಮ್ಮ ಹರಲಿಂಗನ ಮಗನೆನ್ನುವವರು ಲಿಂಗದ್ರೋಹಿಗಳು, ಭೈರವನು ಭಯಂಕರಹರನ ಮಗನೆನ್ನುವವರು ಭವಹರಗುರುದ್ರೋಹಿಗಳು….” ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಪ್ರಭುದೇವರು. ತಮ್ಮ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಎನ್ನುವ ಶಬ್ದ ಪೌರಾಣಿಕವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಾರವಿದ್ದುದರಿಂದ ಶರಣರಿಗೆ ತಾವು ನಂಬಿದ ಶಿವ ಬಯಲು ತತ್ವ, ಸಮಷ್ಟಿಯ ಸಂಕೇತ, ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಶಿವನಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಪದೇ ಪದೇ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುವ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು. ಆ ಕುರಿತ ಅನೇಕ ವಚನಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.

ತ್ರಿಪುರವನುರುಹಿದ ತ್ರಿಣೇತ್ರನಲ್ಲ,
ಅಂಧಕಾಸುರನ ಮೆಟ್ಟಿ ನಾಟ್ಯವನಾಡಿದಾತನಲ್ಲ,
ಖಂಡಕಪಾಲಿಯಲ್ಲ ಮುಂಡಧಾರಿಯಲ್ಲ,
ಮಂಡಲದೊಳಗೆ ಬಂದು ಸುಳಿವಾತನಲ್ಲ,
ಈಶ್ವರನಲ್ಲ ಮಹೇಶ್ವರನಲ್ಲ,
ಗುಹೇಶ್ವರನೆಂಬ ಲಿಂಗ ಅಪಾರ ಮಹಿಮನು.

ಭಕ್ತಿಯೆಂಬ ಪಿತ್ತ ತಲೆಗೇರಿ ಕೈಲಾಸದ ಬಟ್ಟೆಯ ಹತ್ತುವ ವ್ಯರ್ಥರ ಕಂಡು
ಎನ್ನ ಮನ ನಾಚಿತ್ತು, ನಾಚಿತ್ತು.
ಕೈಲಾಸವೆಂಬುದೇನೊ, ಪೃಥ್ವಿಯ ಮೇಲೊಂದು ಮೊರಡಿ,
ಆ ಪೃಥ್ವಿಗೆ ಲಯವುಂಟು, ಆ ಮೊರಡಿಗೆಯು ಲಯವುಂಟು… (ಬಸವಣ್ಣ)

ಕೈಲಾಸವೆಂಬುದೊಂದು ಬೆಳ್ಳಿಯ ಬೆಟ್ಟ,
ಅಲ್ಲಿದ್ದಾತ ರುದ್ರನೊಬ್ಬ.
ಆ ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೂ ಆ ರುದ್ರಂಗೆಯೂ
ಪ್ರಳಯವುಂಟೆಂಬುದ
ಗುಹೇಶ್ವರಾ ನಿಮ್ಮ ಶರಣ ಬಲ್ಲನು

ಶರಣರ ಶಿವ ಬಯಲ ರೂಪಿ, ಸಮಷ್ಟಿಯ ಸಂಕೇತ. ಶಿವ ಕಾಲಾತೀತ ತತ್ವ, ಅದಕ್ಕೆ ಆತ ಮಹಾಕಾಲ. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದದ್ದು, ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಎಲ್ಲವೂ ಶಿವನೇ. ಶಿವನೆಂದರೆ ಅಂತಃಪ್ರಜ್ಞೆ. ಹೊಸ ವಿಚಾರಧಾರೆಗಳ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಶರಣ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಅನೇಕ ವಚನಗಳಿವೆ. ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಚಾರಧಾರೆಯ ಶರಣರು ತಮ್ಮ ಅನುಭಾವದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಬೆಳಗನ್ನು ಕಂಡು ಸಂಭ್ರಮಿಸಿದವರು. ನುಡಿಯನ್ನು ನಡೆಯಲ್ಲಿ ತಂದು ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಮೈಯೊಡ್ಡಿದರು. ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಏಳ್ಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಮಷ್ಟಿಯ ಹಿತವನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಶಿವನ ಕಲ್ಪನೆ ಸಮಸ್ತ ವಿಶ್ವವನ್ನೂ, ಸಕಲ ಜೀವರಾಶಿಯನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿತು. ಸತ್ಯದ ಶೋಧನೆ ಎನ್ನುವುದು ನಮ್ಮೊಳಗೇ ನಡೆಯುವಂಥದು.. ಯಾರು ತನ್ನಲ್ಲೇ ಶಿವನನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವನೋ ಆತನೇ/ಆಕೆಯೇ ಶಿವಯೋಗಿ. ಈ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಶರಣರು ಶಿವನಾದವರು, “ಬಸವಾ ಶಿವನೆ, ಶಿವನೇ ಬಸವಾ” ಎನ್ನುವ ಮಾತು ಮಂತ್ರವಾದದ್ದು ಇದೇ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ.